W dniu 7 marca 2009 roku weszła w życie kolejna duża nowelizacja ustawy o swo-bodzie działalności gospodarczej. W znacznej mierze została ona poświęcona zmia-nom zasad kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców. Nowe przepisy to krok w dobrym kierunku. Zmiany są bardzo istotne (niektóre wręcz rewolucyjne), choć część z nich już zdążyła wywołać rozbieżności interpretacyjne. Ale do tego je-steśmy przyzwyczajeni. Istota zmian polega na wprowadzeniu następujących zasad kontroli przedsiębiorców:
1. Każda kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy odbywa się na zasadach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, natomiast zakres przedmiotowy kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy oraz organy upoważ-nione do jej przeprowadzenia określają odrębne ustawy,
2. Przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek przeprowadzenia czynności kon-trolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodar-czej przedsiębiorcy, przysługuje odszkodowanie. Ustawodawca „poszedł” jeszcze dalej i nawiązując do formalnej teorii dowodów postanowił, że dowody przeprowa-dzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakre-sie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyj-nym, podatkowym, karnym lub karno-skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy. Powyższy zapis daje duże pole do popisu dla prawników reprezentu-jących przedsiębiorcę w konkretnej sprawie.
3. Organ kontroli został zobowiązany do zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. Zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się jednak w przypadku gdy:
• kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo na pod-stawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej;
• przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
• kontrola jakości paliw jest przeprowadzana na postawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości pa-liw;
• kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumen-tów;
• przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego;
• przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręcza-nie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.
Mając na uwadze powyższe postanowienia wydaje się, że możliwości wszczęcia kon-troli bez wcześniejszego zawiadomienia zostały bardzo mocne ograniczone. Tak jed-nak nie jest. Wprowadzono bowiem zapis, że zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się także w przypadkach określonych w art. 282c ustawy Ordy-nacja podatkowa. W art. 282c Ordynacji podatkowej przypadki te są określone sto-sunkowo szeroko, np. kontrola ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Rodzi to realne niebezpieczeństwo nadużyć ze strony organów podatkowych. Organ podat-kowy w celu uniknięcia obowiązku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli mo-że bowiem najpierw wszcząć postępowanie karne skarbowe, a zaraz potem prze-prowadzić u przedsiębiorcy kontrolę.
Omówienie kolejnych zasad kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców w następnym numerze.