W ostatnim czasie skierowano do Sejmu projekt nowelizacji prawa cywilnego zakładający m.in. większą ochronę spadkobierców przed odpowiedzialnością za długi spadkowe. Proponowane zmiany mają polegać na wprowadzeniu zasady odpowiedzialności ograniczonej (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), w miejsce obowiązującej obecnie zasady odpowiedzialności nieograniczonej (przyjęcie proste).
Obecnie prawo spadkowe stanowi, że spadkobierca może:
a) przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie pro-ste);
b) przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności do wartości stanu czynnego spadku, czyli tylko do aktywów spadkowych (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza);
c) odrzucić spadek.
W aktualnym stanie prawnym oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jednakże niezłożenie oświadczenia w powyższym terminie (nawet wtedy, gdy spadkobierca nie wie, że nim został) skutkuje przyjęciem, że spadkobierca przyjął spadek wprost (nie dotyczy to osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych albo osób co do których istnieje podstawa co do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osób praw-nych), co ma daleko idące konsekwencje prawne – przyjęcie spadku wprost oznacza bowiem nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe (np. pożyczki, kredyty). Tym samym spadkobierca (często nieświadomie) dziedziczy zadłużony spadek i odpowiada za zobowiąza-nia zmarłego całym swoim majątkiem. Zdarza się również tak, że odziedziczone długi spadko-we przewyższają wartość spadku.
Właśnie w tym zakresie projekt nowelizacji przewiduje zmianę, która ma polegać na tym, że brak oświadczenia spadkobiercy, o którym mowa powyżej, będzie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (a nie wprost). W praktyce oznacza to, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości aktywów spadkowych.
Zmianie mają ulec także zapisy dotyczące wyceny majątku spadkowego w przypadku przyję-cia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Dziś odpłatnie spis inwentarza sporządza komornik sądowy, ewentualnie urząd skarbowy, z czym wiąże się poniesienie przez spadkobiercę znacznych kosztów. Aktualnie zaproponowano wprowadzenie prywatnej wyceny inwentarza, której dokonują sami spadkobiercy na przygotowanym w tym celu formularzu. Formularz ten będzie załączany do akt sprawy spadkowej i – o ile nikt go nie zakwestionuje – będzie stanowił podstawę wyceny majątku spadkowego. Jeśli sporządzona przez spadkobierców wycena bę-dzie kwestionowana, dokona jej komornik sądowy.
Przyjęcie proponowanych zmian jest oczekiwane. W warunkach wciąż niskiej społecznej świa-domości prawnej częste są przypadki, gdy ktoś nieświadomie popada w długi, albowiem nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji swojej bierności co do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Projektowana nowelizacja Kodeksu cywilnego ułatwi uniknięcie płace-nia z własnego majątku za długi zmarłego. Proces legislacyjny jest w toku, pozostaje oczeki-wać na szybkie uchwalenie zmian.