Umowa pożyczki jest jedną z najbardziej popularnych umów spotykanych w obrocie gospodar-czym. Co do zasady od kredytu różni się tym, że nie musi być przeznaczona na określony cel. Istota pożyczki sprowadza się do czasowego korzystania z określonego przedmiotu, przy czym od woli stron zależy czas tego korzystania.
Pożyczka jest umową, na podstawie której dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Bez zastrzeżenia obowiąz-ku zwrotu nie ma umowy pożyczki.
Umowa pożyczki jest umową konsensualną, a zatem dochodzi do skutku przez samo porozu-mienie stron, a wydanie przedmiotu pożyczki (i przeniesienie jej własności na pożyczkobiorcę) stanowi wykonanie zawartej już umowy. W ujęciu kodeksowym umowa pożyczki jest umową nieodpłatną, jednakże może zostać zawarta pod tytułem odpłatnym. Odpłatność strony mogą ustalić w dowolny sposób, np. w postaci oprocentowania. Nieodpłatność pożyczki może się stać przedmiotem zainteresowania organów skarbowych.
Dla ważności umowy pożyczki nie jest wymagana szczególna forma. Jednakże umowa po-życzki, której wartość przenosi 500,00 zł, winna być, dla celów dowodowych, stwierdzona pi-smem.
W przepisach Kodeksu cywilnego przewidziano możliwość odstąpienia od umowy pożyczki i odmowy wydania przedmiotu pożyczki przez dającego pożyczkę, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie został oznaczony w umowie, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Strony umowy pożyczki mogą wyłączyć w umowie uprawnienie pożyczkobiorcy do zwrotu przed terminem bądź uzależniać jego wykonanie od dopełnienia określonych warunków.
Jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie za-wiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się w wypadku, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć. Niezależnie od odpowiedzialności na podstawie art. 724 Kodeksu cywilnego, pożyczkodawca odpowiada na zasadach ogólnych za szkodę wyrządzoną niewy-konaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania.
Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. Nadto, jeżeli umowa zobowiązuje pożyczkobiorcę do odebrania przedmiotu pożyczki i popada on w zwłokę co do tego obowiąz-ku, wówczas pożyczkodawcy przysługują na zasadach ogólnych uprawnienia dłużnika w wy-padku zwłoki wierzyciela – dłużnik może żądać naprawienia wynikłej szkody oraz złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
Należy pamiętać, że zawarcie umowy pożyczki jest czynnością cywilnoprawną podlegającą opodatkowaniu (ar. 1 ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych). Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilno-prawnej i ciąży na biorącym pożyczkę. Podstawę opodatkowania stanowi kwota lub wartość pożyczki, a stawka podatku wynosi 2%. Biorący pożyczkę (podatnik) jest obowiązany, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilno-prawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego