W dniu 30 grudnia 2014 r. wejdą w życie nowe regulacje dotyczące upadłości konsumenckiej wprowadzone ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Zmienione przepisy nakazują prowadzić postępowanie wobec osób fizycznych nieprowadzą-cych działalności gospodarczej w taki sposób, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Co więcej, postępowanie to prowadzi się także wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela.
Postępowanie upadłościowe w stosunku do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności go-spodarczej rozpoczyna się wraz ze złożeniem wniosku do sądu o ogłoszenie upadłości, co może uczynić tylko ta osoba (czyli dłużnik). Sąd z pewnych przyczyn może oddalić ten wnio-sek, np. jeżeli dłużnik sam doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Oddala też wniosek, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed zgłoszeniem wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono jego zobowiązania w całości lub w części. Wprowadzono jednak bardzo istotny wyjątek: mimo zaistnienia przyczyn do oddalenia wniosku, sąd przepro-wadzi postępowanie, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami humani-tarnymi.
Następnie, jeżeli sąd uwzględni wniosek dłużnika, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadło-ści, w którym zawiera wszystkie niezbędne informacje dla przeprowadzenia dalszych czynno-ści, m. in. wzywa wierzycieli do zgłaszania wierzytelności w terminie miesiąca od obwieszcze-nia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Warto nadmienić, że wszystkie obwieszczenia dokonane w toku postępowania nie podlegają opła-tom.
Sąd umarza postępowanie na wniosek samego upadłego. Może umorzyć postępowanie rów-nież z innych przyczyn (np. upadły nie wydał syndykowi całego majątku), jednak również i w tym przypadku wprowadzono wyjątek, iż mimo zaistnienia przyczyn do umorzenia, sąd prze-prowadzi postępowanie, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami huma-nitarnymi.
W razie jakichkolwiek wątpliwości co do składu masy upadłości, rozstrzyga je sędzia-komisarz wyznaczony przez sąd. Jeżeli do masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny lub dom jednoro-dzinny, po jego sprzedaży sędzia-komisarz wydziela kwotę (uwzględniając możliwości zarob-kowe upadłego i opinię syndyka) odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy, a jeśli jest to możliwe przyznaje upadłemu zaliczkę na poczet tej kwoty.
Następnym krokiem jest ustalenie planu spłaty wierzycieli. Ustalając go sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego oraz konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu. W planie tym sąd ustala czas, w jakim upadły powinien spłacić wierzycieli, jednakże termin ten nie może przekroczyć 36 miesięcy (również rozłożenie na raty nie może przekraczać tego terminu). W planie uwzględnia się koszty sądowe, tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa. W okresie wykonywania planu spłaty nie może być wszczęte postępowanie egzekucyjne (z wyjątkiem wierzytelności wynikających z obowiązku alimentacyjnego, z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, z orzeczonych kar grzywny, z obowiązku naprawienia szkody i zadośćuczynienia, z orzeczonej nawiązki, świadczenia pieniężnego orzeczonego jako środek karny, z zobowiązania do napra-wienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia i z zobowiązań, których upadły umyślnie nie ujawnił).
Upadły corocznie, do końca kwietnia, musi składać sprawozdanie z wykonania planu. W przy-padku, gdy upadły nie może wywiązać się z obowiązków, sąd przedłuża termin spłaty na dal-szy okres (maksymalnie 18 miesięcy), a jeżeli niemożność ta ma charakter trwały i niezależny od upadłego, sąd uchyla plan spłaty i umarza niewykonane zobowiązania. Natomiast w razie poprawy sytuacji majątkowej upadłego sąd może plan zmienić. Po wykonaniu planu spłaty sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zo-bowiązań upadłego powstałych przed ogłoszeniem upadłości i nie wykonanych w wyniku wy-konania planu (umorzeniu nie podlegają w/w wyjątki).
Niezwykle istotne jest wprowadzenie możliwości umorzenia przez sąd zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat (koszty sądowe pokrywa Skarb Pań-stwa). Umorzeniu nie podlegają jednak wierzytelności wynikające z obowiązku alimentacyjne-go, z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, z orzeczonych kar grzywny, z obowiązku naprawienia szkody i zadośćuczynienia, z orzeczonej nawiązki, świadczenia pieniężnego orzeczonego jako środek karny, z zobowiąza-nia do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia i z zobowiązań, któ-rych upadły umyślnie nie ujawnił.
Inną drogą do osiągnięcia celów postępowania upadłościowego może być zawarcie układu. Zwołuje się wtedy zgromadzenie wierzycieli ( w takim przypadku przepisy umożliwiają wstrzymanie likwidacji majątku, w szczególności lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzin-nego, w którym zamieszkuje upadły). Układ może zostać przyjęty wyłącznie za zgodą upadłe-go.