W dniu 31 marca 2009 roku weszły w życie przepisy znowelizowanej ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, które umożliwiają ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka). Obecnie istnieją zatem dwa rodzaje zdolności upadłościowej – gospodarcza i konsumencka. Gospodarcza zdolność upa-dłościowa przysługuje przede wszystkim przedsiębiorcom. Upadłość kon-sumencka – osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodar-czej.
Inaczej niż przy upadłości gospodarczej wniosek o ogłoszenie upa-dłości konsumenckiej może zgłosić tylko dłużnik, a nie jego wierzyciel. Upadłość konsumencka jest możliwa jednak jedynie wtedy, gdy niewypła-calność dłużnika powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, przy czym ustawodawca wyraźnie wykluczył możliwość ogło-szenia upadłości w przypadku, gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą.
Upadłość konsumencka posiada wady i zalety. Zgłaszając wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik powinien liczyć się z kosztami w postaci opła-ty sądowej, wydatków ponoszonych w toku postępowania i wynagrodzenia syndyka. Dłużnik straci również mieszkanie lub dom (oczywiście w sytua-cji, gdy jest ich właścicielem). Z sumy uzyskanej z ich sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy. Co więcej, jeżeli dłużnik nie opuści swego domu lub mieszkania, sąd nie zakończy postępowania upa-dłościowego.
Niezwykle istotnym etapem postępowania upadłościowego jest usta-lenie przez sąd planu spłaty wierzycieli upadłego. W planie spłaty sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie – jednak nie dłuższym niż pięć lat – upadły jest obowiązany spłacać należności niezaspokojone na pod-stawie planu podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego, po wykona-niu planu spłaty wierzycieli, zostanie umorzona. W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych przekraczających granice zwykłego zarządu. Może zaciągać zobowiązania niezbędne dla utrzymania swojego i osób, w stosunku do których ciąży na nim ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania, z wyjątkiem jednak zakupów na raty lub zakupów z odroczoną płatnością. Nadto upa-dły jest obowiązany składać sądowi corocznie sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wyka-zuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki mająt-kowe o wartości przekraczającej dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach. Do sprawozdania upadły zobowiązany jest dołączyć kopię rocznego zeznania podatkowego.
W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli sąd – w przypadku zaistnienia określonych w ustawie przesłanek – może zmienić plan spłaty wierzycieli. Jeżeli zmiana planu będzie dotyczyć terminu spłaty, to jego przedłużenie nie może przekroczyć łącznie dwóch lat.
W przypadku niewykonywania przez upadłego obowiązków ustalo-nych w planie spłaty wierzycieli sąd na wniosek wierzyciela uchyli plan spłaty wierzycieli oraz umorzy postępowanie upadłościowe. Natomiast gdy upadły wykona obowiązki określone w planie spłaty sąd na wniosek upa-dłego orzeka o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego. Umorzenie niezaspokojonych zobowiązań jest więc swoistą (w niektórych przypadkach bardzo hojną) nagrodą dla dłużnika za to, że poddał się postępowaniu upadłościowemu i wykonał obowiązki nałożone przez sąd w planie spłaty wierzycieli.