Coraz częściej na wokandach rejonowych sądów gospodarczych, a konkretnie sądów upadłościowych, stają sprawy z wniosku wierzycieli (w tym wierzycieli będących organami podatkowymi) o orzeczenie w stosunku do przedsiębiorcy zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Umożli-wia to ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z treścią art. 373 tej ustawy sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospo-darczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzor-czej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębior-stwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy:
1) będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wnio-sku o ogłoszenie upadłości albo
2) po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do któ-rych wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo
3) po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
4) jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sę-dziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.
Przy orzekaniu zakazu sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości eko-nomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli.
Postępowanie w takiej sprawie może być wszczęte na wniosek wie-rzyciela, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego, syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy, a także Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Przewodniczącego Komisji Nad-zoru Finansowego.
Sąd wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy. Zgodnie z treścią art. 55 pkt 4 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym prawo-mocne postanowienie o pozbawieniu danej osoby prawa prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym lub spółdzielni jest podstawą do wpisu tej osoby z urzędu do rejestru dłużników niewypłacalnych (ustawa o KRS nakazuje sądom in-formowanie sądu rejestrowego o zdarzeniach, które podlegają obowiąz-kowi wpisu do Rejestru z urzędu). Zważywszy, że rejestr dłużników nie-wypłacalnych jest rejestrem powszechnie dostępnym, skutki orzeczenia zakazu mogą być w praktyce bardzo dotkliwe.
Zakazu nie można orzec, jeżeli postępowanie w takiej sprawie nie zostało wszczęte w terminie roku od dnia umorzenia lub zakończenia po-stępowania upadłościowego albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości (ale tylko z tej przyczyny, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wy-starcza na zaspokojenie kosztów postępowania), a gdy wniosek o ogło-szenie upadłości nie był złożony, w terminie trzech lat od dnia, w którym dłużnik obowiązany był taki wniosek złożyć.