Poręczenie jest jednym ze sposobów osobistego zabezpieczenia wykonania zobowiązania. Stronami umowy poręczenia są poręczyciel i wierzyciel, któremu przysługuje zabezpieczana wierzytelność. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Przyjmuje on na siebie odpowiedzialność za spełnienie świadczenia przez dłużnika. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Natomiast oświadczenie wierzyciela nie wymaga żadnej szczególnej formy.
Warto zapamiętać! W razie braku odmiennego zastrzeżenia w umowie, poręczyciel odpowiada za dług dłużnika tak jak współdłużnik solidarny. Oznacza to, że wierzyciel po upływie terminu do spełnienia świadczenia przez dłużnika może domagać się jego spełnienia przez poręczyciela. Można kwestię tę uregulować inaczej, np. wprowadzając do umowy zapis mówiący o tym, że poręczyciel odpowiada za dług w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku dłużnika lub po bezskutecznym wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela.
Co do zasady poręczeniem można zabezpieczyć każdą wierzytelność pieniężną, niepieniężną, warunkową, a nawet przyszłą. Jednakże za dług przyszły można poręczyć do wysokości z góry oznaczonej. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.
Poręczenie jest zabezpieczeniem akcesoryjnym. Polega ono m.in. na tym, że istnienie zabezpieczonej wierzytelności przesądza o istnieniu poręczenia. W związku z tym wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności powoduje wygaśnięcie poręczenia. Akcesoryjność poręczenia oznacza również, że zobowiązanie niewymagalne wobec dłużnika nie może rodzić odpowiedzialności poręczyciela wobec wierzyciela. Odpowiedzialność poręczyciela nie może bowiem powstać wcześniej niż odpowiedzialność dłużnika, za którego udzielono poręczenia. Poręczyciel nie odpowiada, gdy zobowiązanie jest nieważne.
Akcesoryjność, czyli fakt, że istnienie zabezpieczonej wierzytelności przesądza o istnieniu poręczenia – nie występuje w przypadku gwarancji i przystąpienia do długu. Między innymi ta właśnie cecha odróżnia poręczenie od tych obu instytucji prawnych. Zobowiązanie gwaranta jest samodzielne w stosunku do zobowiązania dłużnika głównego. Również w przypadku umownego przystąpienia do długu podmiot przystępujący do cudzego długu przyjmuje na siebie odpowiedzialność niezależną od odpowiedzialności dłużnika.
Podstawowym sposobem wygaśnięcia poręczenia jest wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności. Do wygaśnięcia poręczenia może prowadzić również przejęcie długu, jednakże poręczyciel może wyrazić zgodę na dalsze trwanie poręczenia po przejęciu długu. Poręczenie wygasa również w przypadku odwołania bezterminowego poręczenia za dług przyszły oraz gdy wierzyciel zwolni poręczyciela z długu za jego zgodą.
Poręczenie może zostać udzielone nieodpłatnie i odpłatnie. W praktyce najczęściej spotyka się tę pierwszą formę, czyli poręczenie nieodpłatne. Przyjmuje się, że w przypadku braku zastrzeżenia kwestii odpłatności w umowie, poręczenie zostało udzielone nieodpłatnie.
Uwaga! Organy podatkowe stoją na stanowisku, że w obrocie profesjonalnym między przedsiębiorcami poręczenie nie może mieć charakteru nieodpłatnego, mimo iż Kodeks cywilny nic nie mówi na temat odpłatności poręczenia.