Z dniem 01.01.2016 r. wchodzi w życie zmiana przepisów dotyczących odprowadzania składek na ubez-pieczenia społeczne od wszystkich umów zlecenia.
Projekt ustawy w wersji przedłożonej parlamentowi przez rząd dotyczył m.in. rozszerzenia kręgu pod-miotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym o osoby będące człon-kami rad nadzorczych (ta zmiana weszła w życie 01.01.2015 r.) oraz zmiany zasad podlegania ubezpie-czeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Bez większych zmian projekt przybrał formę ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw została uchwalona 23.10.2014 r. Prezydent podpisał ją 10.12.2014 r.
Celem nowelizacji jest szeroko poruszana przez media potrzeba ograniczenia zawierania umów cywil-noprawnych w sytuacji, gdy powinna być zawarta umowa o pracę.
W obecnym stanie prawnym pracodawca jest obowiązany odprowadzać składki na ubezpieczenie spo-łeczne od umowy o pracę, a zleceniodawca lub zleceniobiorca od umowy zlecenia. Taka sytuacja nie budzi wątpliwości. Problem pojawia się w momencie zawarcia kilku umów z jednym podmiotem. Co do zasady osoby posiadające kilka tytułów do ubezpieczeń podlegają ubezpieczeniom tylko z jednej umowy – pierwszej lub z innej umowy wybranej przez siebie. Nie ma jednak zasady bez wyjątków. I tak np. ist-nieje obowiązek odprowadzenia składek w przypadku zawarcia umowy cywilnoprawnej z własnym pra-codawcą.
Do tej pory największe kontrowersje budzi fakt, że niezależnie od ilości zawartych umów zlecenia, ob-owiązek odprowadzenia składek istnieje wyłącznie od jednej z nich – według wyboru. Doprowadziło to do powstania sytuacji, w której pracodawcy zamiast zatrudniać pracowników na podstawie umów o pracę, masowo powierzali im pracę na podstawie umowy zlecenia. Często tychże umów zlecenia z tą samą osobą było kilka (pierwsza opiewała na wynagrodzenie w wysokości np. 100 zł, a następne na kwoty znacznie wyższe). W tym ostatnim przypadku składki mogły być odprowadzane od pierwszej umowy, czyli umowy opiewającej na najniższe wynagrodzenie, a od kolejnych umów (w których wyna-grodzenie opiewało na wyższe kwoty) już nie.
Na marginesie warto wskazać, iż z formalnego punktu widzenia zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Omawiana nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadza zasadę kumulacji umów zlecenia w przypadku, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie w da-nym miesiącu niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli zatem strony zawrą ze sobą kilka umów zlecenia, których łączne wynagrodzenie nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (aktualnie 1.750 zł brutto), to powstanie obowiązek odprowadzenia składek od wszystkich tych umów.
Zmieniona ustawa wprowadza jednakże górną granicę odprowadzenia składek na ubezpieczenia spo-łecznie. Stanowi ją kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Niezależnie więc od ilości zawartych umów zlecenia, gdy suma ich wynagrodzenia przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, składki odprowadza się od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Trudno przewidzieć skutki zmian, które jeszcze nie weszły w życie. Wydaje się jednak, że sytuacja przed-siębiorców-pracodawców z prawnego punktu widzenia nie ulegnie zmianie. W aktualnym stanie praw-nym, jak również po wejściu w życie nowelizacji, zabronione jest zastępowanie umów o pracę umowa-mi cywilnoprawnymi. W tym zakresie nic się nie zmieni.
Zmianę mogą odczuć przedsiębiorcy, którzy powierzali pracę na podstawie umów zlecenia. Ich koszty mogą w tej sytuacji wzrosnąć. Powstaje pytanie, czy koszty te nie zostaną przerzucone na zleceniobior-ców? Wystarczy bowiem pomniejszyć wynagrodzenie należne zleceniobiorcy o nowe koszty. Niewyklu-czone, że tak długo zapowiadane zmiany nie tylko nie poprawią sytuacji zleceniobiorców, co doprowa-dzą do poszerzania tzw. „szarej strefy”. Jedno jest pewne, na zmianach na pewno nie straci Skarb Pań-stwa.
Warto wspomnieć, że zgodnie z Kodeksem cywilnym przepisy o umowie zlecenia stosuje się odpowied-nio do umowy agencyjnej i umowy o świadczenie usług.